بیوگرافی آثارسینمایی کلود شابرول، پدرخوانده سینمای فرانسه

درباره کلود شابرول:

کلود شابرول که طی پنجاه سال کار در حوزهٔ فیلمسازی، بیش از ۷۰ فیلم و برنامه تلویزیونی ساخته ‌است با تولید متوسط یک فیلم در سال تا سال ۲۰۰۹ از پرکارترین فیلم‌سازان فرانسوی به ‌شمار می‌آید.

زمینه فعالیت: کارگردان، فیلمنامه ‌نویس، بازیگر، تهیه‌ کننده|  متولد: ۲۴ ژوئن ۱۹۳۰، پاریس – فرانسه|  وفات: ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۰

مقدمه:

«همسر اول من از خانواده ای ثروتمند بود و ما کاری جز این نداشتیم که مهمانی بگیریم و ریخت و پاش کنیم. وقتی مادربزرگ او مرد و همسرم ارث بیشتری گیرش آمد، دیگر واقعاً نمی دانستیم با این همه پول چکار کنیم. این بود که من تصمیم گرفتم فیلمی بسازم تا قدری از پول را خرج کنیم. اما از بدشانسی این فیلم خوب فروش کرد و من مجبور شدم فیلم بعدی را بسازم و همین جور کار ادامه پیدا کرد و من حالا هی فیلم می سازم.»

قصه فیلمسازی کلود شابرول از اینجا آغاز شد. هر چند او در رشته های داروسازی و ادبیات مشغول به تحصیل شد، اما قرار بر این بود او یکی از اعضای اصلی موج نوی سینمای فرانسه نام بگیرد. هر چند او هیچگاه از راه تحصیل وارد سینما نشد و راهی مستقیم تر را انتخاب کرد؛ نوشتن نقد فیلم و حضور در سر صحنه های فیلمبرداری. با این همه موج نوی سینمای فرانسه با نام هایی چون فرانسوا تروفو، ژان لوک گدار، ژان ریوت و البته کلود شابرول گره خورده است. در این میان شابرول با آثارش ثابت کرد که چندان با سینمای رادیکال ژان لوک گدار میانه ای نداشته و آنچنان به پیچیدگی های سینمایی از جنس تروفو معتقد نبوده است. شاید به همین دلیل بود که با گذشت چندین سال او به سینمایی بازگشت که دغدغه قصه و داستان در آن بیش از بازتاب خلاقیت های فردی سینماگران بود.

شابرول در خانواده ای از طبقه بورژوای فرانسه بزرگ شد و البته همیشه تیغ تیز انتقادات و طعنه هایش در سینما به سمت این قشر بود. او با دیدگاهی اجتماعی وارد سینما شده بود و به همین دلیل هنجارها و ارزش های اخلاقی طبقه بورژوازی معاصر هیچگاه از نگاه منتقدانه او در امان نماند. به لحاظ موضوعی تنوع آثار سینمایی این فیلمساز بسیار چشمگیر و حائز اهمیت است. او که در بعضی از آثارش به موضوعات رمانتیک پرداخته، بیشتر به عنوان یکی از استادان سینمای جنایی شهره است. حالا با مرگ این منتقد و فیلمساز ۸۰ ساله که از او به عنوان پدرخوانده موج نوی سینمای فرانسه یاد می شد تنها ژان لوک گدار و ژاک ریوت باقی ماندند.

زندگی و آثار کلود شابرول:

کلود شابرول، بازیگر، فیلمنامه نویس و کارگردان فرانسوی در ۲۴ ژوئن ۱۹۳۰ در پاریس به دنیا آمد. در دوران جنگ جهانی دوم در دهکده خانوادگی‌اش در حومه پاریس زندگی کرد و علاقه‌ اش به سینما از همان دوران شروع شد. پس از پایان جنگ به پاریس رفت و به اصرار پدرش که داروخانه‌ داشت مدتی داروشناسی و مدت کوتاهی هم حقوق و علوم سیاسی خواند ولی در نهایت با لیسانس ادبیات فارغ التحصیل شد. در پاریس علاقه‌ اش را به سینما با رفتن به سینما تک دنبال کرد و همان جا با اریک رومر، فرانسوا تروفو، ژان لوک گدار، و ژاک ریوت آشنا شد که بعدا همین گروه عشاق سینما، موج نو سینمای فرانسه را تشکیل دادند. پس از خدمت سربازی به جرگه منتقدین کایه دو سینما و طرفداران تئوری مولف پیوست.

در سال ۱۹۵۲ ازدواج کرد و در سال ۱۹۵۵ مدیر روابط عمومی کمپانی فاکس قرن بیستم در پاریس شد. به قول خودش در آن شرکت به او گفتند: «تو بدترین مدیر روابط عمومی هستی که تا به حال در زندگی دیده‌ایم.» به این ترتیب او یک سال بعد جایش را به ژان لوک گدار داد. در ۱۹۵۷ ثروتی به همسرش ارث رسید و به کمک این پول شابرول اولین فیلم بلندش را به نام «سرژ زیبا» در دسامبر همان سال و با تعدادی بازیگر گمنام در لوکیشن‌ های واقعی دهکده دوران کودکی ‌اش ساخت که داستان دو دوست دوران کودکی است که پس از سال ها در حالی همدیگر را می‌یابند که یکی در اندوه از دست دادن فرزندش دائم‌ الخمر شده و دیگری تلاش می‌کند او را نجات دهد. پس از فیلم «تونی» اثر رنوآر و «کلاغ» اثر کلوزو، «سرژ زیبا» نخستین فیلمی است که شهرهای کوچک فرانسه را، بی آنکه مانند پانیول آنها را در لبخندی تحقیر آمیز مطرح سازد، در همان واقعیت تیره و فضای یکنواخت شان ترسیم می کند. فیلم که فیلمنامه ‌اش را نیز خود شابرول نوشته بود موفق شد در جشنواره لوکارنو برنده جایزه شود و با موفقیت تجاری نیز رو به رو شد. شابرول گفته است که با ساختن سرژ زیبا خود را از شر بقایای آموزش حقنه شده دوران کودکی خلاص کرده است. هر چند که سالها بعد خودش این فیلم را، «متظاهرانه ‌ترین فیلمی که ساخته‌ام» خطاب کرد. سال بعد شابرول «پسر عموها» را با فیلمنامه‌ای نوشته خودش و با همکاری پل گگف ساخت که به روایت زندگی یک دانشجوی حقوق سخت کوش شهرستانی در پاریس می‌پردازد که زندگی ‌اش توسط پسر عموی شهری فاسدش نابود می‌شود. شابرول در فیلم «پسر عموها» تصویری از روشنفکران و دنیای غیر بورژوایی هنرمندان ناحیه شانزده پاریس را به دست می دهد و بر آن است که با نگاه ژرف اجتماعی به جزئیات نگریسته شود. این فیلم موفق به دریافت خرس طلایی جشنواره برلین شد و با موفقیت تجاری این فیلم، شابرول کمپانی فیلمسازی خود را راه انداخت و در تهیه اولین فیلم های دوستان کایه‌ای ‌اش شرکت کرد، «برج اسد»  را برای اریک رومر تهیه کرد و در سرمایه گذاری «پاریس از آن ماست» به کارگردانی ژاک ریوت نیز سهیم بود و به نوعی به پدر خوانده موج نویی‌ های هم دوره ‌اش تبدیل شد.

در سال ۱۹۵۹ سومین فیلمش را با نام «محکم کاری» ساخت که نخستین فیلم رنگی و پر خرج شابرول بود و این بار نیز فیلمنامه را گگف بر محور یک رابطه عشقی جنایی نوشته بود. در سال ۱۹۶۰ «زن های خوب»، در سال۱۹۶۱ «سومین معشوق»،در سال ۱۹۶۲ «اوفلیا» و در سال ۱۹۶۳ «لاندرو» را ساخت که این آخری فیلمی بر مبنای زندگی هانری لاندرو جنایتکار معروف فرانسوی بود، مردی که در دوران جنگ جهانی اول با بیش از ده زن طرح دوستی ریخت و پس از سر کیسه کردن آنها تمامی آنها را به قتل رساند و در نهایت نیز دستگیر و اعدام شد. (چاپلین نیز فیلم «مسیو وردو» را با اقتباسی از زندگی او ساخته بود.)

تا سال ۱۹۶۷ چند فیلم تجاری کم اهمیت ساخت که بعضا هجویه‌ای بر فیلم های جاسوسی بودند. در ۱۹۶۸ فیلم «غزال‌ ها» را ساخت که بسیار مورد توجه قرار گرفت و آغازگر فیلم هایی شد که همگی با جنایت سر و کار داشتند. برای ساخت این فیلم ها نیز معمولا از عوامل فنی یکسانی بهره می‌برد. فیلم«زن بی ‌وفا» محصول ۱۹۶۸، داستان خانواده مرفهی را بیان می‌کند که مرد با پی بردن به خیانت همسرش موفق به شناسایی معشوق همسرش شده و او را به قتل می‌رساند و در تلاش برای مخفی کردن جسد، دستگیر می‌شود. شابرول در ادامه این روند در سال ۱۹۶۹ فیلم «که حیوان بمیرد»، در سال ۱۹۷۰ فیلم «جدایی» و در ۱۹۷۱ فیلم «درست پیش از شب» را ساخت. در سال ۱۹۷۱ «دهه شگفت ‌انگیز» را با بازی اورسن ولز و آنتونی پرکینز ساخت که به اعتقاد بسیاری فیلمی کسالت بار و پر مدعا بود. فیلم های «عروسی‌های خونین» (۱۹۷۳) و «نادا» (۱۹۷۴) دو فیلم سیاسی شابرول بودند که البته با قتل و خشونت ترکیب شده بودند. فیلم «میهمانی دلخواه» (۱۹۷۵) در واقع تشریح و تحلیل ازدواج پل گگف بود که فیلمنامه ‌اش را خود گگف نوشت و با همسر و فرزندش در فیلم بازی کردند. فیلم «ویولت نوزیر» (۱۹۷۸) نیز یکی از معدود آثار ستایش شده دهه هفتادی شابرول است.

در ۱۹۸۰ با رویکردی غیر متعارف فیلم «اسب غرور» را ساخت که درامی مردم شناسانه و وقایع نگاری زندگی ساده و مشقت ‌بار روستایی ‌های بریتانی پیش از جنگ جهانی اول بود و بسیار با دیگر کارهای شابرول تفاوت داشت. پس از این او تغییراتی در تیم فیلمسازی ‌اش به وجود آورد و از جمله ماتیو شابرول، پسرش را به عنوان سازنده موسیقی متن به گروه خود اضافه کرد. تا ۱۹۹۰ چند فیلم دیگر ساخت که مهمترین آنها «بازرس لاواردن» (۱۹۸۶) با محوریت داستان قتل یک نویسنده بود. فیلم «یک ماجرای زنانه» (۱۹۸۹) حکایت واقعی زنی است که کارش سقط جنین بود و در زمان جنگ جهانی دوم دستگیر و اعدام شد. در سال ۱۹۹۱ «مادام بواری» را با محوریت یک مثلث عشقی تراژیک با شرکت ایزابل هوپر ساخت که از رمان گوستاو فلوبر اقتباس شده بود. دیگر فیلم های مهم او تا سال ۲۰۰۰، فیلم «بتی» (۱۹۹۱)، «جهنم» (۱۹۹۴) و فیلم «تشریفات» (۱۹۹۵) است. در سال ۲۰۰۰ نیز فیلم «از شکلات شما متشکرم» را ساخت. در سال ۲۰۰۶ نیز «کمدی قدرت» یا سرمست قدرت را ساخته است. شابرول تنها به تفسیر دنیایی که در آن زندگی می کند، بسنده نمی کند او تماشاگر را با اغراق های واقعی و ملو دراماتیک و مرگ نمایشی یکی از قهرمانانش غافلگیر می سازد. آلفرد هیچکاک درباره او می گوید: «شابرول می خواهد طرفدار متافیزیک جلوه کند، یعنی همانی که وی در نقدهای خود و در یک مونوگرافی با همکاری اریک رومر به تجلیل از آن پرداخته بود.» شابرول در مورد فیلم های بدی که ساخته، می گوید: «تا دلتان بخواهد فیلم بد ساخته ام. ولی همیشه آگاهانه این کار را کرده ام. هر از گاه باید آشغال بسازم و این از نظر حرفه ای گریز ناپذیر است ولی اگر این فیلم های بد بر اساس منابعی که دوستشان دارم ساخته شوند اذیت می شوم. در این موارد ترجیح می دهم هرچه مزخرفات است در سطل آشغال بریزم. گاهی اتفاقا چنین فیلمی خیلی هم مورد توجه قرار می گیرد. افتضاحات غریبی ساخته ام که هم منتقدان راحت تحویلشان گرفته اند و هم مردم.»

او همچنین در مورد فیلم و مضمون جنایت می گوید: «من عاشق جسد هستم. این چیزی است که مردم را شگفت زده می کند. شخصا اگر فیلمی ببینم یا کتابی بخوانم که موضوع آن حول یک جسد باشد، هرگز فکر این را نخواهم کرد که وقتم تلف شده است.» شابرول بر خلاف دیگر دوستانش فیلم کوتاهی نساخته بود و تجربه فنی در زمینه ساخت فیلم نداشت؛ خودش درباره این موضوع می گوید هنگام فیلمبرداری «سرژ زیبا» نمی دانستم با منظریاب دوربین چطور کار کنم. بیشتر فیلم های شابرول و شیوه روایی اش، به خصوص اهمیتی که به جنایت و تاثیر آن بر زندگی افراد می‌دهد و دیدگاهی که نسبت به گناه دارد؛ بسیار تحت تاثیر هیچکاک و فریتز لانگ است. به هر حال شابرول به رغم برخی فیلم های ضعیفش، حضوری موثر در سینمای فرانسه داشته است.

فیلم شناسی کلود شابرول:

**) مردی که برج ایفل را فروخت.

منبع: وبسایت سینما قدس اردبیل | لینک مطلب: http://www.cinemaghods.com/Ar_Spc/Claude_Chabrol.html